Vëzhgimi i rritjes së fëmijës në vitet e para të jetës është ndoshta faza më e veçantë e rritjes së tyre. Fëmijët e vegjël janë unik dhe në dy vitet e para të jetës fitojnë aftësi të reja me një shpejtësi të habitshme. Çdo ditë mësojnë gjëra të reja, shfaqen sjellje të reja dhe manifestohen reagime të ndryshme. Aspekti më interesant është që çdo fëmijë zhvillohet me një ritëm të ndryshëm.
Zhvillimi normal lejon të kuptojmë aspektet të ndryshme të sjelljes. Ndonjëherë fëmijët adoptojnë sjellje zhgënjyese, por që zakonisht bëjnë pjesë në një zhvillim normal. Pavarsia, ankthi shkëputjes apo xhelozia janë disa nga pikat që përbëjnë bazën e shumë ndryshimeve gjatë zhvillimit që ndikojnë dukshëm mbi sjelljen e fëmijës.
Megjithatë fëmijët duhen inkurajuar të përballen me sfida që i përshtaten moshës dhe që i lejojnë të ekplorojnë dhe eksperimentojnë botën gjatë fitimit të aftësive të reja. Mbështetja dhe inkurajimi për tu rritur dhe për të zgjeruar horizontet bëjnë që ata të kenë një siguri më të madhe tek vetja.
Çfarë ndodh në javët e para të jetës së fëmijës?
Të porsalindurit, megjithëse kanë një kontroll të pakët të muskujve dhe nuk janë në gjende të ngrënë kokën, janë të aftë të shohin atë çka i rrethon, duke reaguar ndaj personave, tingujve, ngjyrave, dritës dhe formave. Shohin me kënaqësi fytyrat e njerëzve dhe madje ndonjëherë ndërveprojnë me objekte të shndritshme në lëvizje. Foshnjave duhet tu flasësh dhe mundësisht të luash me to duke i argëtuar. Javët e para janë ato që vendoset lidhja me familjen, prandaj është e nevojshme një sasi e madhe kohe për t’i ushqyer, ndërruar si dhe për të qëndruar me fëmijën. Mbas 6 javësh, foshnjat, janë gjithmonë e më shumë në gjëndje të reagojnë në mënyrë pozitive dhe të gjallë ndaj tingukve, fytyrave e kështu me rradhë. Megjithëse të sapo lindur ata asimilojnë gjithçka ndodh rreth tyre, thjesht nuk janë në gjëndje të përgjigjen. Disa prej tyre lëshojnë tinguj ( gugat e para ) dhe buzëqeshin ndaj fytyrave të njerëzve. Fëmijët janë në gjëndje të ndjekin më mirë objekte me ngjyra të shndritshme dhe bëjnë tentativat e para për t’i kapur gjërat. Por nuk janë ende në gjëndje t’i mbajnë në duar apo të luajnë me to.
Në këtë fazë, foshnjat flenë vazhdimisht, por edhe reagojnë tepër dhe bëjnë zhurmë, kryesisht si reagim ndaj veprimeve të të rriturve. Tashmë ata janë më pak pasivë ndaj situatave, pozicioneve dhe nevojave.
Kur fillon foshnja të ndërveproj me ambientin me vetëdije?
Që 4 muajsh fëmijët e përmirësojnë mjaft kontrollin muscular dhe ndërveprimin fizik me ambientin. Në këtë moshë fëmija është në gjëndje të shohi duart, kërkojnë të kapin gjëra. Bëhen gradualisht të aftë të qëndrojnë drejtë vetë, kur dikush i merr në krahë ose vendos në karrocë. Në këtë periudhë, fëmija është në gjëndje të ndryshojë pozicionin, por shpesh nuk e kupton ç’po i ndodh, trembet dhe fillon të qajë. Fillon të japi sinjalet e para që do të qëndrojë në këmbë, megjithëse kuptohet që nuk mund ta ndërmarr këtë inicativë pa ndihmë. Kontrolli dhe njohja më e mirë e vetes, bën që fëmija të argëtohet dhe vetë dhe njëkohësisht janë më të vëmendshëm dhe aktivë ndaj ç’ka ndodh rreth tyre. Interesi përqëndrohet më shumë tek njerëzit : bëhen më të afruar me familjarët dhe ndodh të reagojnë ndaj tyre me shprehje dhe tinguj të ndryshëm. Prandaj nisin të lëshojnë tinguj konstant dhe belbëzojnë ose sepse zhurma i kënaq ose për të marrë një përgjigje nga dikush. Më shumë fëmijët ndërveprojnë me personat që luajnë me ta, që u flasin, u këndojnë apo ‘i përqeshin’.
Përse qan fëmija dhe si mund ta pushojmë atë?
Ideale për shumë prindër do të ishte që fëmijët e tyre të mos qanin kurrë. Por e qara është e vetmja mënyrë komunikimi që i porsalinduri i dërgon personave që kujdesen për të. Dhe është i aftë të qaj në mënyrë të ndryshme për të komunikuar nevoja të ndryshme. Foshnjat nuk qajnë asnjëherë pa asnjë motiv : po të zbulojmë se për çfarë kanë nevojë dhe t’ja plotësojmë, e qara pushon. Por në rastet kur fëmija qan dhe nuk mund ta qetësojmë, është shumë e vështirë për të reaguar me qetësi. Në situata të tilla, prindërit ose kujdestari fëmijës, fillon të përjetoj stress, ndjehen të padobishëm dhe në fund edhe nevrikosen. Ky nervozizëm rritet dhe nëse nuk janë në gjëndje ta kontrollojnë, i rrituri nuk ështëë në gjëndje të trajtojnë me qetësi foshnjën, prandaj përcjell gjëndjen e rënduar emocionale dhe fëmija qanë gjithmonë e më shumë.
Më poshtë po përmendim disa nga shkaqet e të qarit të foshnjave dhe sesi mund ti gjejmë përgjigje pyetjeve : Çfarë ka fëmija? Ç’duhet të bëj unë?
Përse qanë i porsalinduri :
- foshnja fle i qetë ditën dhe natën, qëndron zgjuar vetëm gjatë kohës që ushqehet dhe pastrohet
- qan kur i afrohet koha për të pirë, kur ka uri
- qan kur është i lagur, ndotur
- qan kur veshmbathja e shtrëngon tepër ose e ngacmon në pjesë të trupit
- qan kur ka formim gazrash në zorrë
- qan kur nuk mbahet rregull në ushqyerje ose kur ushqyerja është e tepërt ose e pakët
- qan kur mësohet të lëkundet ose të mbahet në krahë
- qan kur është sëmurë, sidomos kur ka temperaturë
Nëse i keni marrë në konsideratë gjithë këto shkaqe dhe i qari nuk pushon, provoni të përdorni një nga teknikat e mëposhtme :
- Tingujt ritmikë : mundohuni të gjeni regjistrime që riprodhojnë rrahjet e zemrës apo të një muzike ritmike dhe të ulët ( të tipit ninulla ), duke u siguruar që të mos mbarojë përpara se fëmijën ta ketë zënë gjumi.
- Lëvizje ritmike : të ecësh bashkë me fëmijën në krahë ose duke e tundur brenda në karrocë. E rëndësishme është të gjesh ritmin që atij i pëlqen, që sipas kërkimeve është rreth 60 lëvizje në minutë.
Prindërit e rinjë duhet të përvetësojnë informacionet rreth foshnjave dhe të mundohen të mbajnë nën kontroll frikën dhe merakun e tepërt, sa herë janë në kujdestari të drejtëpërdrejtë të fëmijës por edhe në rastet kur kanë ndihmë nga familjar ose kujdestar fëmijësh. Nëse foshnja trajtohet më vëmendje dhe qetësi, ndërveprimi midis tyre dhe prindërve do të jetë më i thjeshtë dhe më i lehtë! Shijojini bebat tuaj duke mbajtur nën kontroll frikën.
Burimi : “Manual per sherbimet ne familje”, Sevim Arbana
